İshal neden olur ? ishal durumunda ne yapılmalı ?

İshal, dışkının normalden daha yumuşak veya sulu olması ve genellikle artmış sıklıkta dışkılama ile karakterize edilen bir durumdur. İshalin pek çok farklı nedeni olabilir. İşte ishalin en yaygın nedenlerinden bazıları:

1. Viral Enfeksiyonlar

• Norovirüs, rotavirüs ve adenovirüs gibi virüsler, ishalin en yaygın nedenlerindendir. Özellikle çocuklarda sıkça görülür.
• Bu tür viral enfeksiyonlar, genellikle mide ve bağırsakları etkileyen bir hastalık olan gastroenterit ile ilişkilidir.

2. Bakteriyel Enfeksiyonlar

• Salmonella, Escherichia coli (E. coli), Shigella ve Campylobacter gibi bakteriler gıda zehirlenmesine yol açarak ishale neden olabilir. Bu bakteriler genellikle kirli su veya iyi pişmemiş yiyeceklerle bulaşır.
• Bu tür enfeksiyonlar, ciddi mide krampları ve ateşle birlikte ishal yapabilir.

3. Parazitler

• Giardia, Entamoeba histolytica ve Cryptosporidium gibi parazitler, bağırsaklara yerleşerek ishale yol açabilir. Bu parazitler genellikle kirli sudan bulaşır ve yaygın olarak seyahat edenlerde veya kötü hijyen koşullarında yaşayanlarda görülür.

4. Besin Zehirlenmesi

• Bozulmuş veya kirli yiyecekler yemek, bakteriyel toksinlerin bağırsaklara zarar vermesi sonucu ishale neden olabilir.
• Yiyeceklerdeki bakteri ve toksinler, mide bulantısı, kusma ve kramplarla birlikte ishal yapabilir.

5. Gıda İntoleransları ve Alerjileri

• Laktoz intoleransı: Laktoz içeren süt ürünleri tüketildiğinde laktozu sindiremeyen kişilerde ishal gelişebilir.
• Gluten intoleransı (Çölyak hastalığı): Gluten proteinine karşı bir hassasiyet, ince bağırsaklarda hasara ve ishale yol açabilir.
• Diğer gıda intoleransları veya alerjileri de bağırsak rahatsızlıklarına ve ishale neden olabilir.

6. İrritabl Bağırsak Sendromu (IBS)

• İrritabl bağırsak sendromu, kronik ishalin yaygın bir nedenidir. Bağırsakların aşırı hassasiyeti ve düzensizliği bu rahatsızlıkta ishal, kabızlık veya her ikisinin dönüşümlü olarak görülmesine neden olabilir.
• Stres ve belirli gıdalar, IBS semptomlarını tetikleyebilir.

7. İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları (IBD)

• Crohn hastalığı ve ülseratif kolit gibi inflamatuar bağırsak hastalıkları, bağırsakların kronik inflamasyonuna ve ishale neden olabilir.
• Bu hastalıklar, genellikle kanlı ishal, karın ağrısı ve kilo kaybı ile seyreder.

8. İlaçlar

• Bazı ilaçlar, özellikle antibiyotikler, bağırsaktaki iyi bakterileri öldürerek ishal yapabilir.
• Laksatifler, mide asidini baskılayan ilaçlar veya kemoterapi ilaçları da ishal yapabilen diğer ilaçlar arasındadır.

9. Stres ve Anksiyete

• Stres, sindirim sistemini olumsuz etkileyebilir. Stres ve anksiyete, bağırsak hareketlerini hızlandırarak ishale yol açabilir.
• Özellikle önemli bir olay öncesi veya yoğun stres dönemlerinde, bazı kişilerde ishal sıkça görülür.

10. Tıbbi Durumlar ve Diğer Sebepler

• Hipertiroidi: Tiroit bezinin aşırı aktif olduğu durumlarda metabolizma hızlanır ve bu durum ishale neden olabilir.
• Dumping sendromu: Mide ameliyatlarından sonra görülen bu sendromda yiyecekler hızla bağırsaklara geçer ve ishal meydana gelir.
• Bağırsak tıkanıklığı veya ciddi bağırsak rahatsızlıkları da ishale yol açabilir.

11. Seyahat İshalı

• Seyahat edenlerde özellikle farklı hijyen koşulları ve mikroorganizma yapısı nedeniyle, seyahat ishaline sık rastlanır. Bu durum genellikle kötü hijyenik koşullarda hazırlanan yiyecekler veya içme sularından kaynaklanır.

12. Fazla Şekerli veya Yapay Tatlandırıcılı Yiyecekler

• Sorbitol gibi bazı yapay tatlandırıcılar ve aşırı şeker tüketimi, sindirim sisteminde ishale neden olabilir.

İshal genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer, ancak aşırı su kaybına (dehidrasyon) neden olabilir. Bu yüzden bol sıvı tüketmek ve gerekiyorsa elektrolit dengesi için oral rehidrasyon solüsyonları kullanmak önemlidir. Uzun süren veya ciddi belirtiler gösteren ishal vakalarında bir doktora başvurmak gerekir.

İshal, sıvı ve elektrolit kaybına yol açabileceği için dikkatli tedavi gerektiren bir durumdur. İshal sırasında alınacak önlemler, vücudun sıvı ve mineral dengesini korumaya, ishale neden olan faktörleri hafifletmeye yöneliktir. İşte ishal durumunda yapılması gerekenler:

1. Bol Sıvı Tüketimi

• Su içmek çok önemlidir: İshal sırasında vücut su kaybeder ve bu da dehidrasyona neden olabilir. Bol miktarda su içmek, sıvı kaybını dengelemek için gereklidir.
• Elektrolit içeren sıvılar: Sadece su içmek yeterli olmayabilir, çünkü ishalle birlikte sodyum, potasyum ve diğer elektrolitler de kaybolur. Oral rehidrasyon solüsyonları (ORS), kaybedilen sıvı ve elektrolitleri yerine koymak için idealdir. Eczanelerden temin edilebilir veya evde şeker, tuz ve su karışımıyla hazırlanabilir.
• Çorbalar ve bitki çayları: Tuz içeren hafif çorbalar ve bitki çayları da sıvı kaybını dengelemeye yardımcı olabilir.

2. Hafif ve Kolay Sindirilen Gıdalar

• BRAT Diyeti: İshal durumunda sindirimi kolay olan yiyecekler tercih edilmelidir. BRAT diyeti (Banana, Rice, Applesauce, Toast), yani muz, pirinç, elma püresi ve kızarmış ekmek önerilir. Bu gıdalar mideyi yormadan sindirime yardımcı olur ve ishalin şiddetini azaltabilir.
• Yoğurt: Probiyotik açısından zengin olan yoğurt, bağırsaktaki yararlı bakterileri destekleyerek ishalin süresini kısaltabilir.
• Haşlanmış patates, beyaz ekmek gibi sindirimi kolay diğer yiyecekler de iyi seçeneklerdir.
• Az yağlı ve tuzlu krakerler: Hem tuz kaybını telafi eder hem de mideyi yormaz.

3. İshali Kötüleştirebilecek Gıdalardan Kaçınma

• Yağlı ve baharatlı yiyecekler: Bu tür yiyecekler mideyi zorlayabilir ve ishali kötüleştirebilir.
• Süt ürünleri (yoğurt hariç): Laktoz intoleransı olan kişilerde süt ürünleri ishal semptomlarını artırabilir.
• Kafein ve alkol: Bu içecekler dehidrasyonu artırabilir ve bağırsakları daha da tahriş edebilir.
• Yüksek lifli, şekerli veya yapay tatlandırıcılı yiyecekler: Özellikle şeker içeren yiyecekler bağırsakları uyarabilir ve ishalin şiddetini artırabilir.

4. İlaç Kullanımı

• İshal genellikle vücudun kendini temizleme mekanizması olarak ortaya çıkar, bu nedenle hafif vakalarda hemen ilaç kullanımı önerilmez.
• Antidiyareik ilaçlar (örneğin, loperamid gibi): Bu tür ilaçlar bağırsak hareketlerini yavaşlatabilir. Ancak, enfeksiyon kaynaklı ishallerde bu ilaçlar kullanılmamalıdır, çünkü vücut zararlı maddeleri atmaya çalışır.
• Probiyotikler: Probiyotik takviyeleri, bağırsak florasını düzenleyebilir ve ishalin süresini kısaltabilir. Özellikle enfeksiyon kaynaklı ishallerde faydalı olabilir.

5. Dinlenme

• İshal vücudu zayıflatabileceğinden yeterli dinlenme önemlidir. Yorgunluğu azaltmak ve vücudun iyileşme sürecini hızlandırmak için fiziksel aktiviteden kaçınılmalıdır.

6. Hekime Başvurulması Gereken Durumlar

İshal genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden geçer. Ancak bazı durumlarda doktora başvurmak gerekebilir:

• İshal 2 günden uzun sürerse veya durum kötüleşirse.
• Şiddetli karın ağrısı veya kramp eşlik ediyorsa.
• Yüksek ateş varsa.
• Kanlı dışkı gözlemleniyorsa.
• Ciddi dehidrasyon belirtileri varsa: Ağız kuruluğu, az idrara çıkma, baş dönmesi gibi belirtiler dehidrasyonun işaretleridir.
• Küçük çocuklar, bebekler ve yaşlılar ishalde daha çabuk dehidrate olabilecekleri için bu gruptaki kişilere özel dikkat gösterilmelidir.

7. Hijyen Kurallarına Dikkat Etmek

• İshal genellikle enfeksiyonlarla bağlantılı olabileceğinden, hijyen önlemleri almak çok önemlidir. Ellerin sık sık yıkanması, kirli yiyecek ve sudan kaçınılması, bulaşıcı nedenlerden kaynaklanan ishali önleyebilir.
• Özellikle seyahat sırasında içme suyuna dikkat etmek, yalnızca güvenli yiyecek ve içecekleri tüketmek önemlidir.

İshal sırasında sıvı ve mineral kaybını telafi etmek ve sindirimi rahatlatmak temel hedeftir. İshalin altında yatan sebebe göre uygun tedavi yöntemleri belirlenmelidir.